Mỗi khi mùa xuân đến, đất trời Nhật Bản lại bừng sáng bởi sắc hồng dịu dàng của hoa anh đào – loài hoa đã từ lâu gắn liền với hình ảnh đất nước Mặt Trời mọc. Không chỉ đơn thuần là một hiện tượng tự nhiên, hoa anh đào – đặc biệt là các giống nổi tiếng như Yoshino hay Kanzan – đã trở thành biểu tượng của vẻ đẹp, sự thanh thoát và tình cảm sâu lắng trong lòng người Nhật.
Mùa hoa thường bắt đầu từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 4, tạo nên một khung cảnh lãng mạn đầy mê hoặc, thu hút hàng triệu người dân và du khách tham gia các lễ hội ngắm hoa. Trong làn gió xuân nhẹ nhàng, từng cánh hoa rơi như gợi nhắc đến một khoảnh khắc thoáng qua nhưng đáng nhớ – thứ mà người Nhật luôn trân trọng. Chính vì thế, hoa anh đào không chỉ đẹp về hình thức mà còn mang theo chiều sâu cảm xúc, tượng trưng cho tình bạn, tình yêu và những giá trị nhân sinh tinh tế.
Lịch sử hoa anh đào tại Nhật Bản
Thời Nara (710–794): Từ hoa mận đến hoa anh đào
Vào thời kỳ Nara, văn hóa Nhật Bản dần chuyển từ ảnh hưởng Trung Hoa sang phát triển bản sắc riêng. Ban đầu, hoa mận (ume) mới là loài hoa được giới quý tộc yêu thích. Tuy nhiên, theo dòng thời gian, hoa anh đào bắt đầu chiếm được cảm tình và trở thành hình tượng nổi bật hơn. Những áng thơ trong tập Manyoshu, tuyển tập thơ cổ nhất Nhật Bản, đã ghi lại vẻ đẹp mong manh của loài hoa này với những mô tả đầy xúc cảm.
Một bài thơ nổi bật viết rằng:
"Mùa xuân đến, anh đào nở, động lòng người,
những giọt sương mai lóng lánh, như nước mắt sự sống."
Từ những dòng thơ đầy chất thơ này, ta cảm nhận được tình yêu thiên nhiên và tâm hồn tinh tế của người Nhật thời xưa. Những buổi ngắm hoa đầu tiên có lẽ đã manh nha trong thời đại này, như một phản ứng tự nhiên của con người trước cái đẹp ngắn ngủi mà rực rỡ.
Thời Edo (1603–1868): Hanami trở thành truyền thống
Đến thời Edo, văn hóa ngắm hoa – hay còn gọi là Hanami – thực sự phát triển mạnh mẽ và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Nhật. Nhờ sự phát triển của kỹ thuật trồng trọt, nhiều giống hoa mới được lai tạo và trồng phổ biến trong công viên, đền chùa và những địa điểm công cộng.
Các buổi Hanami thời Edo không chỉ đơn thuần là ngắm hoa. Người dân tụ tập bên nhau, trải chiếu dưới tán cây anh đào rực rỡ, chia sẻ rượu sake, món ăn truyền thống và tiếng cười rôm rả. Những nơi như công viên Ueno ở Tokyo trở thành điểm hẹn mùa xuân quen thuộc, nơi vẻ đẹp thiên nhiên kết hợp hài hòa với sự gắn kết giữa con người.
Dưới tán anh đào, khoảng cách giai cấp dường như được xóa nhòa. Từ tầng lớp samurai, thương nhân đến nông dân, tất cả đều cùng chung niềm hân hoan. Chính trong sự hội tụ đó, hoa anh đào trở thành biểu tượng của sự đoàn tụ và lòng biết ơn cuộc sống.
Ý nghĩa văn hóa của hoa anh đào
Mono no Aware – Vẻ đẹp của sự tạm bợ
Khó có biểu tượng nào diễn tả trọn vẹn tinh thần Mono no Aware như hoa anh đào. Đây là triết lý mang đậm chất Nhật Bản – một sự cảm thán nhẹ nhàng trước cái đẹp thoáng qua, gợi nên lòng trân trọng những gì mong manh, không vĩnh cửu.
Hoa anh đào nở rộ một cách rực rỡ nhưng chỉ kéo dài trong vài ngày trước khi rụng xuống. Chính sự ngắn ngủi này khiến vẻ đẹp của nó càng thêm thiêng liêng. Nhà thơ Matsuo Basho từng viết: “Hoa anh đào nở rộ nhưng chóng tàn, chính vì thế mà ta càng trân quý từng khoảnh khắc.”
Không chỉ đơn thuần là cái đẹp thị giác, hoa anh đào còn là một lời nhắc nhở tinh tế rằng mọi điều trong cuộc sống đều tạm bợ. Từ đó, người Nhật học cách sống trọn vẹn với hiện tại, tìm niềm vui trong những điều nhỏ bé nhưng chân thành.
Lễ hội Hanami – Ngày hội của sắc xuân và tình người
Ngày nay, lễ hội Hanami vẫn tiếp tục được tổ chức khắp Nhật Bản mỗi độ xuân về. Đây là dịp mà mọi người tạm gác công việc, cùng nhau ra công viên, đền chùa hoặc bên dòng sông để thưởng thức sắc hoa anh đào. Những địa điểm nổi tiếng như công viên Maruyama ở Kyoto, Miharu Takizakura ở Fukushima hay dòng sông Meguro tại Tokyo luôn thu hút hàng vạn người tham gia.
Bên cạnh việc ngắm hoa, các hoạt động trong lễ hội cũng rất phong phú: từ biểu diễn nhạc cụ truyền thống, múa dân gian, cho đến các gian hàng ẩm thực mang đậm chất Nhật như yakitori, takoyaki hay các loại wagashi. Rượu sake được rót tràn ly, tiếng cười vang vọng, tạo nên một không khí ấm áp, gắn bó và tràn đầy sức sống.
Lễ hội Hanami không chỉ là dịp để gần gũi thiên nhiên mà còn là nơi mọi người kết nối với nhau, cùng nhau tạo nên những kỷ niệm đáng nhớ. Hoa anh đào, một lần nữa, lại trở thành sợi dây vô hình kết nối con người với nhau và với quá khứ văn hóa lâu đời.
Từ những bài thơ cổ trong thời kỳ Nara cho đến các lễ hội rộn ràng ngày nay, hoa anh đào đã và đang là hiện thân sống động của văn hóa Nhật Bản. Không chỉ là biểu tượng của mùa xuân, anh đào còn khắc họa triết lý sống, cảm xúc nhân sinh và sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.
Đối với người Nhật, ngắm hoa anh đào không phải chỉ để chiêm ngưỡng cái đẹp, mà còn là cách để lắng đọng, để trân trọng và để sống chậm lại – một hành động đơn giản nhưng mang ý nghĩa sâu xa. Và có lẽ, chính nhờ những giá trị ấy, hoa anh đào đã vượt qua giới hạn của một loài hoa để trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn Nhật Bản.