Nomikai (飲み会), theo nghĩa đen thì "Nomi" (飲み) nghĩa là uống, "kai" (会) nghĩa là hội/buổi gặp gỡ, nên nomikai có thể hiểu đơn giản là "tiệc rượu" hoặc "bữa nhậu. Đây là những buổi nhậu chung – nơi mọi người cùng nhau tụ họp để uống rượu, ăn uống và trò chuyện. Tuy nhiên, đối với người Nhật, Nomikai không chỉ đơn thuần là một buổi tiệc vui vẻ sau giờ làm, mà còn là một phần quan trọng trong văn hóa giao tiếp và xây dựng mối quan hệ xã hội.
Từ thời kỳ Edo, văn hóa tiếp khách bằng rượu đã dần hình thành và phát triển thành một truyền thống lâu đời. Trong xã hội hiện đại, đặc biệt là trong môi trường công sở, Nomikai đóng vai trò như một sợi dây vô hình gắn kết con người lại với nhau. Hình ảnh các nhân viên văn phòng cùng nhau cụng ly sau giờ làm đã trở thành điều rất đỗi quen thuộc ở Nhật Bản – cũng giống như cách người Đức tận hưởng văn hóa bia trong lễ hội Oktoberfest. Nhưng khác với những lễ hội ồn ào và hào hứng, Nomikai mang theo mình nhiều tầng lớp ý nghĩa – từ sự chia sẻ đến trách nhiệm và cả sự hy sinh thầm lặng.
Vai trò của Nomikai trong việc kết nối đồng nghiệp
Trong môi trường làm việc vốn đề cao tính kỷ luật và sự tôn trọng hệ thống cấp bậc như ở Nhật Bản, Nomikai trở thành không gian hiếm hoi nơi mọi người có thể gỡ bỏ phần nào lớp vỏ nghiêm trang thường ngày. Chính tại đây, mối quan hệ đồng nghiệp có thể được "làm ấm" lại một cách tự nhiên và chân thật nhất.
Nomikai giúp con người xích lại gần nhau hơn, thông qua những câu chuyện đời thường, những tiếng cười thân mật và đôi khi là cả những tâm sự không dễ nói trong giờ hành chính. Với nhiều người, đây là thời điểm để thể hiện cảm xúc thật, để hiểu và được hiểu. Thậm chí, không ít sự thăng tiến hay hợp tác mới trong công việc cũng nảy sinh từ những lần cụng ly đầy vui vẻ ấy.
Anh Matsumoto – một nhân viên kỳ cựu tại Tokyo – chia sẻ rằng anh cảm thấy gần gũi hơn với sếp của mình sau một buổi Nomikai, khi cả hai cùng nói về áp lực công việc và những niềm đam mê cá nhân. Đó không chỉ là chuyện uống rượu, mà là cách con người Nhật Bản tìm thấy tiếng nói chung qua những khoảnh khắc đời thường.
Các quy tắc ứng xử trong bữa nhậu
Đằng sau bầu không khí thoải mái và vui vẻ ấy là cả một hệ thống quy tắc tinh tế mà bất kỳ ai tham gia cũng cần lưu ý. Nomikai không phải là cuộc vui vô tổ chức, mà được điều tiết bằng những lễ nghi nhỏ mang đậm tính tôn trọng và lịch thiệp.
Mỗi buổi nhậu thường bắt đầu bằng lời chúc “Kanpai!” – một cách để tất cả mọi người đồng lòng khởi động bữa tiệc. Sau đó, việc rót rượu cho người khác thay vì cho chính mình trở thành một hành động thể hiện sự quan tâm và phép lịch sự. Những người trẻ tuổi hoặc cấp dưới thường chủ động rót rượu cho cấp trên, như một hình thức thể hiện sự kính trọng.
Bên cạnh đó, thời lượng của một buổi Nomikai cũng được giữ ở mức hợp lý, thường không kéo dài quá lâu để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe hay công việc ngày hôm sau. Một chi tiết nhỏ khác là khi không uống, người tham dự thường đặt cốc xuống bàn để thể hiện sự tập trung lắng nghe người khác nói – một hành động tưởng chừng đơn giản nhưng lại rất ý nghĩa trong giao tiếp văn hóa Nhật.
Tất nhiên, không phải ai cũng thích uống rượu. Trong trường hợp đó, một người không tham gia uống vẫn được hoan nghênh nếu họ vẫn giữ tinh thần cởi mở và tham gia vào câu chuyện. Văn hóa Nomikai, khi được hiểu đúng, luôn có chỗ cho sự đa dạng và sự thấu hiểu lẫn nhau.
Mặt trái của văn hóa này
Tuy mang đến nhiều giá trị tích cực, Nomikai cũng tồn tại những mặt tối mà không phải ai cũng thoải mái đối mặt. Một trong những vấn đề lớn nhất chính là áp lực xã hội – nơi việc từ chối tham gia đôi khi bị coi là "thiếu tinh thần tập thể" hoặc "không biết hòa nhập".
Với một số người, Nomikai không đơn giản là buổi thư giãn mà trở thành gánh nặng tâm lý. Họ có thể cảm thấy bị ép buộc, hoặc không dám từ chối vì sợ ảnh hưởng đến quan hệ trong công việc. Tình trạng uống quá đà cũng dẫn đến nhiều hệ lụy về sức khỏe như rối loạn gan, tăng huyết áp hay thậm chí là trầm cảm.
Ngoài ra, đôi lúc Nomikai bị biến tướng thành nơi để cấp trên thể hiện quyền lực hoặc đưa ra các yêu cầu không chính thức, gây nên sự căng thẳng và không công bằng trong nội bộ. Đã có những trường hợp nhân viên cảm thấy bị cô lập chỉ vì không thể hoặc không muốn tham gia vào hoạt động này.
Theo một khảo sát gần đây tại Nhật, có đến 30% người được hỏi cho biết họ từng cảm thấy mệt mỏi hoặc không thoải mái với áp lực từ việc phải tham dự Nomikai – điều cho thấy đã đến lúc văn hóa này cần được nhìn nhận một cách linh hoạt và nhân văn hơn.
Nomikai là một lát cắt sinh động của đời sống xã hội Nhật Bản – nơi giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa phép tắc và cảm xúc. Nếu được nhìn nhận và áp dụng một cách cân bằng, những buổi nhậu kiểu Nhật này có thể tiếp tục là một chất keo gắn kết xã hội đầy tích cực.
Tuy nhiên, trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, cách chúng ta tiếp cận Nomikai cũng cần thay đổi. Tôn trọng sự khác biệt, lắng nghe nhu cầu cá nhân và điều chỉnh văn hóa tập thể để phù hợp hơn với mọi người – đó mới chính là bước tiến của một nền văn hóa biết học hỏi từ chính mình.