Khi mùa hè ghé đến, đường phố Nhật Bản lại rộn ràng với những sắc màu nhẹ nhàng của những chiếc khăn mỏng tên gọi “tenugui”. Ở Việt Nam, tenugui có thể còn xa lạ, nhưng tại Nhật, nó là một phần thân thuộc trong nhịp sống thường nhật. Không chỉ là vật dụng để lau chùi hay quấn đầu, tenugui còn là biểu tượng đậm đà bản sắc – gắn liền với lịch sử, lễ hội, thời trang và cả ký ức cá nhân của người Nhật.
Đơn giản về hình thức – chỉ là một mảnh vải dài bằng cotton không viền, nhưng tenugui lại sở hữu khả năng "biến hóa" đầy linh hoạt. Từ thời Edo xa xưa đến nhịp sống hiện đại, chiếc khăn này vẫn âm thầm hiện diện, như một người bạn đồng hành kín đáo nhưng không thể thiếu.
Hãy cùng JAM khám phá hành trình của chiếc khăn tenugui – một vật phẩm nhỏ bé nhưng mang đậm tinh thần văn hóa Nhật Bản.
Lịch sử của Tenugui
Tenugui ra đời từ thời kỳ Edo (1603–1868), gắn liền với đời sống của tầng lớp samurai, nghệ sĩ kabuki và cả người dân lao động. Ban đầu, nó được dùng để lau tay, che nắng hoặc quấn đầu. Nhờ chất liệu cotton nhẹ, dễ giặt và nhanh khô, tenugui nhanh chóng trở thành vật dụng phổ biến trong mọi tầng lớp.
Sang thời kỳ Meiji (1868–1912), Nhật Bản bắt đầu mở cửa giao lưu với phương Tây. Đây cũng là giai đoạn tenugui chuyển mình từ vật dụng thuần túy sang sản phẩm mang tính thẩm mỹ. Các họa tiết in trên khăn dần phong phú hơn, lấy cảm hứng từ tranh gỗ ukiyo-e, thiên nhiên tứ quý, sóng biển Seigaiha, cúc hoa, cá chép... Từng đường nét không chỉ đẹp mắt mà còn gửi gắm những ý niệm văn hóa truyền thống như may mắn, trường thọ, thanh khiết.
Từ đó đến nay, tenugui không ngừng được sáng tạo. Dù thay đổi qua từng thời đại, nhưng tinh thần thủ công và tính biểu tượng của nó vẫn được trân trọng gìn giữ.
Công dụng đa năng của Tenugui
Một trong những điều khiến tenugui trở nên đặc biệt chính là tính đa dụng đến đáng kinh ngạc của nó. Người Nhật thường nói vui rằng, “một chiếc khăn, mười vai trò” – và thật sự, tenugui có thể đồng hành với bạn ở mọi khoảnh khắc trong ngày.
1. Khăn lau – nhưng hơn cả chiếc khăn lau
Tenugui có thể thay thế hoàn hảo cho khăn tay, khăn mặt hoặc khăn bếp. Vì không dày như khăn tắm thông thường, nó nhẹ, thấm hút tốt và mau khô – phù hợp cho khí hậu nóng ẩm. Bạn có thể mang theo một chiếc tenugui bên người, dùng để lau tay sau khi rửa, lau mồ hôi trong những ngày hè oi bức, hoặc đặt cạnh bếp như một chiếc khăn sạch tinh tươm.
Không những vậy, nhiều đầu bếp Nhật còn ưa chuộng sử dụng tenugui khi làm bếp vì tính mềm mại, không để lại sợi vải, và dễ giặt sạch dầu mỡ sau mỗi lần dùng.
2. Phụ kiện bảo vệ và thời trang
Một công dụng đặc biệt khác là dùng làm băng đô hoặc quấn đầu khi làm việc ngoài trời. Ở các lễ hội mùa hè như matsuri, bạn dễ dàng bắt gặp hình ảnh người tham gia đội tenugui thay cho mũ – vừa để thấm mồ hôi, vừa tạo điểm nhấn truyền thống.
Ngày nay, tenugui còn được sáng tạo thành phụ kiện thời trang. Một chiếc khăn quấn cổ họa tiết truyền thống có thể trở thành điểm nhấn cá tính, kết hợp cùng áo sơ mi hoặc kimono hiện đại. Với giới trẻ Nhật, tenugui còn được biến tấu thành thắt lưng vải, dây buộc tóc, hoặc dùng để gói quà theo phong cách furoshiki – tinh tế và đầy dụng ý.
3. Gói đồ và quà tặng
Nhờ độ linh hoạt của chất vải và kích thước tiện dụng, tenugui được dùng như một chiếc túi gói – có thể bọc sách, hộp cơm, chai rượu sake hay món quà nhỏ. Đây là cách gói quà truyền thống thể hiện sự chu đáo và thẩm mỹ của người tặng. Sau khi mở quà, người nhận vẫn giữ được chiếc khăn như một món lưu niệm đẹp đẽ và hữu dụng.
Một số người còn dùng tenugui như chiếc khăn trải bàn mini hoặc tấm vải lót khay trà, tạo nên không gian tinh tế và đậm chất Nhật.
4. Trang trí và sưu tầm
Nhiều họa tiết trên tenugui được thiết kế như tranh nghệ thuật, có thể treo lên tường như một bức tranh vải. Một số người sưu tầm tenugui theo mùa – xuân, hạ, thu, đông – và thay đổi chúng theo dịp lễ trong năm như Tết Nhật (Oshōgatsu), Obon hay lễ hội hoa anh đào.
Sự nhẹ nhàng, gần gũi nhưng vẫn chỉn chu của tenugui giúp nó trở thành món đồ dễ dùng, dễ cảm, và dễ gắn bó lâu dài.
Ứng dụng hiện đại của khăn Tenugui
Trong xã hội hiện đại, tenugui không chỉ sống trong truyền thống mà còn hòa nhịp cùng nhịp sống sáng tạo ngày nay. Nhiều thương hiệu Nhật đã tái định nghĩa tenugui như một sản phẩm văn hóa sống – kết hợp giữa nghệ thuật thủ công và phong cách đương đại.
Bạn có thể bắt gặp tenugui trong các bộ sưu tập thời trang theo chủ đề truyền thống, được dùng làm khăn choàng, túi vải tái chế hoặc thậm chí là phụ kiện cho thú cưng. Một số quán café, nhà hàng kiểu Nhật tại Tokyo hay Kyoto còn sử dụng tenugui để tạo điểm nhấn trong décor – vừa độc đáo, vừa mang cảm giác “omotenashi” (hiếu khách).
Ở phương Tây, tenugui đang dần được biết đến như một món đồ thủ công truyền cảm hứng. Nhiều triển lãm nghệ thuật quốc tế đã trưng bày những bộ sưu tập tenugui cổ, như một cách nhìn lại lịch sử văn hóa Nhật qua từng mẫu vải nhỏ.
Lý do người Nhật luôn có ít nhất 1 chiếc khăn Tenugui
Với người Nhật, sở hữu một chiếc tenugui không chỉ là chuyện tiện lợi – đó là một phần căn tính văn hóa. Chiếc khăn này đại diện cho sự thanh lịch, gọn gàng và chu đáo – những giá trị cốt lõi trong lối sống của người dân nơi đây.
Mỗi chiếc tenugui đều có một câu chuyện. Có người giữ chiếc khăn từ thời thơ ấu, từng dùng để lau mồ hôi khi tập võ; có người tặng khăn trong dịp lễ trưởng thành (Seijin no Hi) như món quà chúc mừng bước ngoặt cuộc đời. Thậm chí, nhiều nghệ sĩ Nhật coi việc thiết kế tenugui như một cách thể hiện thế giới quan cá nhân – đơn giản, hàm súc nhưng sâu sắc.
Không quá lời khi nói rằng: “Ở Nhật, ai cũng từng sở hữu một chiếc tenugui – dù chỉ một lần, dù đã cũ rách, nhưng luôn đong đầy ký ức.”
Từ một chiếc khăn đơn giản, tenugui đã trở thành biểu tượng sống động của văn hóa Nhật Bản – nơi mà từng sợi vải mang theo sự tinh tế, sự thực dụng và cả chiều sâu tâm hồn. Dù bạn là người yêu thích văn hóa Nhật hay đơn thuần đang tìm kiếm một món đồ hữu ích và độc đáo, tenugui là lựa chọn vừa thiết thực, vừa giàu cảm hứng.
Hãy thử mang một chiếc tenugui về nhà – không chỉ để lau tay, mà để giữ một phần tinh thần Nhật Bản trong từng ngày sống của bạn.