Nằm ở phía tây bắc Kyushu, tỉnh Saga từ lâu đã nổi tiếng là vùng đất của những làng nghề truyền thống, nơi hội tụ tinh hoa của nghệ thuật gốm sứ Nhật Bản. Trong đó, Karatsu và Arita là hai cái tên đã vươn mình ra thế giới, không chỉ đơn thuần là sản phẩm thủ công mà còn là biểu tượng sống động của lịch sử và bản sắc văn hóa xứ Phù Tang.
Gốm Karatsu xuất hiện từ thời kỳ Muromachi, vào khoảng thế kỷ 14, mang dấu ấn của một phong cách mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên, phản ánh tinh thần “wabi-sabi” – vẻ đẹp trong sự giản dị và không hoàn hảo. Trong khi đó, Arita – nơi lần đầu tiên tìm thấy đất sét sứ tại Nhật vào đầu thế kỷ 17 – đã mở ra kỷ nguyên vàng son cho nghệ thuật gốm sứ nước này, với kỹ thuật chế tác tinh xảo, màu sắc rực rỡ và hoa văn phong phú.
Gốm sứ ở Karatsu và Arita không chỉ là hiện vật phục vụ sinh hoạt thường nhật. Chúng là những câu chuyện kể sống động về đời sống, về lễ nghi, và cả quá trình toàn cầu hóa từ rất sớm của Nhật Bản, khi những chiếc bình, tách trà từ Arita đã từng băng qua đại dương, xuất hiện trong các cung điện châu Âu như một minh chứng cho sự ngưỡng mộ đối với tinh hoa phương Đông.
2. Đặc điểm và phong cách của gốm sứ Karatsu và Arita
Mỗi dòng gốm mang trong mình một linh hồn riêng, và điều đó được thể hiện rất rõ trong sự khác biệt giữa Arita và Karatsu – từ màu sắc, hoa văn đến triết lý thiết kế.
Gốm Arita nổi bật với phong cách trang trí công phu, rực rỡ. Mỗi sản phẩm như một bức tranh thu nhỏ, tái hiện hình ảnh thiên nhiên, hoa lá, chim muông hoặc những cảnh sinh hoạt mang đậm chất Á Đông. Điểm đặc biệt của gốm Arita chính là kỹ thuật vẽ màu dưới lớp men trong – một công đoạn đòi hỏi tay nghề cao và sự tính toán chính xác để màu sắc lên rõ sau khi nung. Không ít tác phẩm từ Arita đã được trưng bày trong các bộ sưu tập nghệ thuật lớn trên thế giới, được xem như đại diện tiêu biểu của mỹ học Nhật Bản thế kỷ 17–18.
Ngược lại, gốm Karatsu lại mang một vẻ đẹp rất khác – trầm lắng và thiền định. Thiết kế của gốm Karatsu đơn giản, có phần thô mộc nhưng lại đầy chất thơ. Màu sắc thường là các tông trung tính, xám đất, nâu trầm, nhấn mạnh vào sự gần gũi và chân thành. Chính vì điều này, Karatsu trở thành dòng gốm được giới trà đạo yêu thích, bởi nó thể hiện đúng tinh thần tôn trọng thiên nhiên và sự yên tĩnh nội tâm – những giá trị cốt lõi của văn hóa Nhật.
3. Sự khác biệt giữa gốm Karatsu và Arita
Sự khác biệt giữa hai dòng gốm không chỉ nằm ở hình thức mà còn là sự phản ánh những quan niệm thẩm mỹ đối lập trong nghệ thuật Nhật Bản: Arita hướng đến sự trau chuốt, tinh xảo; còn Karatsu là sự trở về với bản nguyên và tự nhiên. Nếu Arita là đại diện cho sự hào hoa và giao thương, thì Karatsu lại là biểu tượng của sự thiền định và sâu lắng trong đời sống văn hóa truyền thống.
Từ kỹ thuật chế tác cho đến mục đích sử dụng, mỗi dòng gốm đều tạo nên dấu ấn riêng biệt. Arita phù hợp để trưng bày, sưu tầm hoặc làm quà tặng nghệ thuật; còn Karatsu thường xuất hiện trong những buổi trà đạo hay không gian sống mang tinh thần tối giản, nơi sự giản dị là cốt lõi của cái đẹp.
4. Lý do gốm sứ Karatsu và Arita được yêu thích trên toàn cầu
Sự thành công và sức lan tỏa của gốm Karatsu và Arita không đến từ may mắn. Đó là kết quả của hàng trăm năm gìn giữ và phát triển kỹ thuật thủ công truyền thống, cùng với sự đồng hành của các nghệ nhân tâm huyết và cộng đồng yêu nghệ thuật khắp thế giới.
Mỗi món đồ gốm là một tác phẩm độc nhất, nơi từng đường nét, màu sắc đều được cân nhắc kỹ lưỡng và thể hiện cảm xúc cá nhân của người làm ra nó. Đây là lý do vì sao gốm Nhật không chỉ được xem là đồ gia dụng mà còn là nghệ thuật sống – nơi nghệ thuật và đời sống hoà quyện một cách tự nhiên.
Bên cạnh giá trị thẩm mỹ và văn hóa, các làng nghề như Karatsu và Arita còn trở thành điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch quốc tế. Nhiều người tìm đến đây không chỉ để chiêm ngưỡng mà còn để học làm gốm, tìm hiểu triết lý sống qua bàn tay nghệ nhân. Việc phát triển du lịch gắn với làng nghề đã góp phần đưa gốm sứ Nhật Bản ra toàn cầu một cách bền vững, không chỉ thông qua sản phẩm mà còn thông qua trải nghiệm.
Hành trình khám phá gốm sứ Karatsu và Arita không đơn thuần là tìm hiểu về một dòng sản phẩm truyền thống. Đó là hành trình đi vào chiều sâu của văn hóa Nhật Bản – nơi cái đẹp không phô trương mà nằm trong từng chi tiết nhỏ, nơi kỹ thuật là biểu hiện của tâm hồn, và nơi nghệ thuật chính là một phần không thể tách rời của đời sống.
Trong một thế giới hiện đại đầy biến đổi, việc giữ gìn và lan tỏa những giá trị truyền thống như gốm sứ Karatsu và Arita càng trở nên đáng quý. Nếu bạn yêu mến nghệ thuật và những câu chuyện văn hóa gắn liền với đời sống thường nhật, đừng bỏ qua cơ hội trải nghiệm và tìm hiểu sâu hơn về hai dòng gốm tuyệt vời này – bởi biết đâu, chúng sẽ gợi mở cho bạn một cách nhìn mới về cái đẹp, về sự tinh tế và về chính cuộc sống.